Het grote Romeinse Rijk, het machtige Spaanse Rijk en het reusachtige Ottomaanse rijk hebben één ding in het bijzonder met elkaar gemeen. Alle drie deze voormalig wereldrijken zijn uiteindelijk ten onder gegaan aan het overmatig gebruiken van de spreekwoordelijke geldprinter. Het monopolie op geld is een machtig monopolie waarmee een machthebber lange tijd zonder consequenties waarde van de bevolking kan ontvreemden. Totdat het vertrouwen in de valuta in kwestie verdwijnt en de hele boel in korte tijd explodeert. Het patroon wat we door de geschiedenis heen zien is vrijwel altijd hetzelfde.
Overheden komen in de knel met hun begroting en de geldpers lijkt dan een simpele oplossing. Daarmee hollen ze de waarde van de valuta uit en ondertussen confisqueren ze de rijkdommen van hun bevolking om de overige gaten te dichten. Zodra dat op een kookpunt komt escaleert de boel en kiest de bevolking eieren voor hun geld door te vertrekken.
Op overmatige inflatie en confiscatie volgt het bankroet van grote rijken.
Dat patroon zagen we in het Romeinse Rijk, het Spaanse Rijk en het Ottomaanse Rijk. In mijn column van deze week zoomen we in op alle drie deze rijken en trekken we daarna een vergelijking met de huidige tijd, waar uiteraard ook bitcoin om de hoek komt kijken. Te beginnen met de Romeinen.
De val van het roemruchte Romeinse Rijk
Te beginnen met de Romeinen die we uit de films en de geschiedenisboeken vooral kennen van hun imposante en georganiseerde leger. Dat grote leger stond in de beginjaren van het Romeinse Rijk aan de basis van de opkomst van de Romeinen en speelde later ook een belangrijke rol in de val van het Rijk.
Het Romeinse Rijk viel aan het einde van de 5e eeuw na Christus na de afzetting van de laatste West-Romeinse keizer Romulus in het jaar 476. Om het grote Romeinse Rijk te beschermen tegen de continue druk van de Germanen moest er steeds meer geld naar het leger. Dat dwong het Rijk om steeds meer geld op te halen en inflatie en confiscatie van rijkdom leek voor de leiders de enige uitweg.
Langzaam maar zeker werden de rijksten in de samenleving compleet uitgeknepen en kwam de economie volledig tot stilstand. Nadat er bij de rijken steeds minder te halen viel kwam de druk steeds meer te liggen op de onderklassen, die toch al weinig te geven hadden.
Hoe zwaarder de druk op de rijken, hoe ondraaglijker de druk voor de bevolking werd,
aldus Rostovtzeff, een beroemd Russisch geschiedkundige die zich specialiseerde in het Romeinse Rijk.
Het uiteindelijk resultaat van de continue interventie van de overheid was het totale uiteenvallen van de economie en de verdeling van arbeid. De bevolking vluchtte naar het platteland of verbonden zich aan bij landgoederen die als gesloten economieën fungeerden. De handel was dood, er was geen geld meer om het leger te financieren en zo viel het Romeinse Rijk uit elkaar.
De ondergang van het Spaanse Rijk
We springen nu duizend jaar vooruit in de tijd naar het einde van het grote Spaanse Rijk; het volgende slachtoffer van inflatie en onverantwoordelijke belasting, waar de burgerij op het kookpunt ook eieren voor hun geld koos en verdween. Op het moment dat het Spaanse Rijk te maken kreeg met tekorten ging het die opvullen met de invoer van nieuwe belastingen; waarbij met name het ‘gewone volk’ geraakt werd. Met name de nieuwe belasting op commerciële transacties, de zogenaamde alcabala, bleek een doodsteek voor de economie. Met het lenen van enorme hoeveelheden geld en het verhogen van de belastingen lukte het Philip de 2e om de begrotingstekorten te verkleinen, maar het was geen oplossing voor het probleem. Het volk werd armer en armer en koos uiteindelijk massaal voor de reis naar de “Nieuwe Wereld”. Het vooruitzicht van een beter financieel leven betekende het einde van de Spaanse werkethos en de val van het grote Spaanse Rijk.
De val van het Ottomaanse Rijk
Het Ottomaanse Rijk kwam ongeveer op hetzelfde moment in de problemen als het Spaanse Rijk. De Ottomaanse economie had het vooral lastig met de instroom van edelmetalen vanuit Europa en de Amerikaanse continenten die voor inflatie zorgden. Op het moment dat er tekorten ontstonden vanwege de groeiende kosten van, wederom, het leger, grepen de schatkistbewaarders in. Om aan de financiële verplichtingen te voldoen begonnen ze zilver en goud van de munten af te slijpen, werden de belastingen verhoogd en confisqueerden ze rijkdommen van de bevolking. Wat de situatie alleen maar slechter maakte.
Iedereen die afhankelijk was van een salaris werd steeds verder in een hoekje gedrukt. De situatie verslechterde, wat meer diefstal, overbelasting en corruptie in de hand werkte. Met als gevolg dat de sociale onrust in het Ottomaanse rijk toenam en uiteindelijk uitbrak in een complete chaos. Land- en werklozen vluchtten naar andere plekken en ook boeren die de verhoogde belastingen niet meer aankonden verlieten hun landgoederen. Op zoek naar een beter leven, naar een plek waar de machthebber het bezit van de bevolking wel respecteerde. Zo was er steeds minder te eten in het Ottomaanse Rijk en viel het eens zo machtige imperium langzaam uit elkaar.
Terug naar vandaag
Wat deze voorbeelden zo relevant maakt is dat we vandaag de dag precies hetzelfde patroon kunnen herkennen. De inflatie loopt op, al roepen veel politici dat het om een tijdelijk fenomeen gaat, en er wordt steeds meer gesproken over het verhogen van- en invoeren van nieuwe belastingen. Zo zijn er in de Verenigde Staten op dit moment plannen om een belasting op ongerealiseerde winsten in te voeren. Waar je in de Verenigde Staten op dit moment enkel belasting hoeft te betalen over gerealiseerde winsten, dat wil zeggen als je een asset verkoopt, kan het dus straks zo zijn dat je daar al mag aftikken over een winst die je nog niet eens hebt gerealiseerd.
Behalve de inflatie en de historisch lage rente zijn dit tekenen dat ons financiële systeem, laat ik het zacht uitdrukken, er op dit moment niet fantastisch voorstaat. We moeten onszelf steeds dieper in de schulden steken om de boel draaiende te houden en geld lijkt langzamerhand zijn betekenis te verliezen. Het grote verschil tussen de val van het grote rijken uit het verleden en de huidige situatie is dat er ditmaal een uitweg lijkt te zijn. Bitcoin is een asset die volledig los van het huidige financiële systeem opereert. Bitcoin is een asset die niet zomaar bijgedrukt kan worden door een machthebber en die vanwege de krachtige cryptografie niet van je afgepakt kan worden. Twee eigenschappen die het tot een interessant wapen maken om ons vermogen mee te verdedigen ten tijde van economische onrust. Bitcoin is de scheiding van geld en staat. Het einde van het monopolie op geld.
