Michael Eisink is al 20 jaar psycholoog en coach. In 2017 ontdekte hij de wondere wereld van crypto en sindsdien is hij besmet met de cryptokoorts. In zijn columns bekijkt hij crypto door het oog van een psycholoog.
In de huidige bearmarkt zien we, net als in de vorige cycli, een vermindering van aandacht voor bitcoin (BTC) en andere cryptovaluta. Op social media zien we de laatste maanden telkens de bekende meme verschijnen waarbij er een rij staat voor het loket waar bitcoin voor 60.000 dollar wordt verkocht en niemand staat voor het loket waar bitcoin tegen de huidige prijs wordt verhandeld. Dit zet de redactie aan het denken. Je zou toch juist denken dat het aantrekkelijk is tegen deze gereduceerde prijs bitcoin te kopen? Dit is wellicht zo voor de doorgewinterde Bitcoin-maximalist maar zeker niet voor de gemiddelde medemens. Welk psychologisch mechanisme is hier in het spel en hoe werkt dit?
Voor veel mensen is Bitcoin een bekende term. Nog steeds een minderheid van de Nederlanders weet onvoldoende van crypto om goed gefundeerd aankoop- of verkoopbeslissingen te nemen. Hierdoor valt de meerderheid ten prooi aan klassieke principes binnen de psychologie, waaronder cognitieve dissonantie.
Bitcoin & cognitieve dissonantie?
In 1957 bedacht de sociaal psycholoog Leon Festinger een theorie waarin hij verklaart waarom mensen hardnekkig vast blijven houden aan een idee waar ze vurig in geloven, zelfs als later in de tijd kan worden aangetoond dat dit idee niet klopt. Festinger poneerde de stelling dat mensen niet graag hun overtuiging veranderen omdat dit een inconsistentie geeft; men moet dan toegeven dat ze veel energie hebben gestoken in een niet-kloppende theorie. Dat geeft cognitieve dissonantie, een verschil in psychologische spanning vóór en na het weerleggen van de theorie (dissonant = afwijkend). Een dergelijk gevoel van licht gezichtsverlies dat mensen niet graag willen ervaren.
Een voorbeeld: stel je vindt een bepaald model auto mooi. Je twijfelt echter tussen een rode of een gele. Beide kleuren vind je even mooi en voelen even goed aan. Je besluit een muntje op te gooien. Het wordt een rode auto. Ogenblikkelijk voelt dit als de juiste keuze. Je begrijpt niet waarom je ooit een gele auto hebt overwogen. Rood is het helemaal.
Cognitieve dissonantie in crypto
We kennen het allemaal. Tijdens de hoogtijdagen van de Bitcoin-cyclus gaat het tijdens verjaardagen over niets anders dan hoeveel bitcoin wie heeft en tot welk level de koers gaat moonen. Twijfelaars hangen op dat moment aan je lippen en kijken je bewonderend aan. De meeste van hen zouden ook wel graag bitcoin willen kopen maar durven niet goed. Een aantal koopt uiteindelijk daadwerkelijk bitcoin via handelsplatformen zoals Bitvavo, en een aantal doet dit niet.
De groep die investeert in bitcoin (of andere crypto), stelt zich bloot aan een risico. Dat geeft een onplezierige spanning. Dit zal door middel van het principe van cognitieve dissonantie worden weggemaakt. “Bitcoin is een blijver!”, ook tijdens en na een trend-omkering, zal deze groep geneigd zijn om te blijven geloven in de toekomst van Bitcoin. Sterker nog, hoe groter hun verlies, hoe groter hun vertrouwen in Bitcoin (in ieder geval bij een heel aantal van deze groep en op de korte tot middellange termijn).
De groep mensen die niet investeert in bitcoin, stelt zich ook bloot aan een risico. Wanneer bitcoin stijgt, loopt de spanning op. “Had ik maar…”. Dit nare gevoel wordt eveneens weg-geredeneerd: hoe hoger de koersen, des te meer men gelooft dat bitcoin een bubbel is die uiteindelijk uit elkaar gaat klappen.
Uiteindelijk volgt na een bullmarkt altijd weer een bearmarkt. Niet bitcoin-kopers zullen zeggen: “maar goed dat ik toch niet gekocht heb. Zie je nu wel dat die Bitcoin een grote hype is en Bitcoin een piramidespel is!”
Op bovenstaande wijze zullen de bitcoin-bezitters en de niet-bitcoin-bezitters hun mening telkens hardnekkig blijven vasthouden om hun psychologische spanning niet teveel op te laten lopen.
“Bitcoin voor 15.000 dollar”
Hier komt het onderwerp van de vorige column, over in controle blijven in een bearmarkt, samen met het onderwerp van de huidige column. Wanneer de bitcoin koers sterk daalt, geeft dit meestal te veel spanning. Bij sommige mensen wordt de spanning te groot om nog met behulp van de bovenstaande theorie weg te kunnen redeneren. Zij zullen ten prooi vallen aan het mechanisme van Fear, Uncertainty and Doubt (FUD) en op basis daarvan panic sellen. Zij zullen dat verlies moeten incasseren. Dit doet pijn, veroorzaakt depressieve gevoelens en schaamte. Dit wordt weggeredeneerd door Bitcoin af te kraken. Het was dom dat zij erin hebben belegd, zal men zeggen. Ze zullen geneigd zijn de discussie aan te gaan met Bitcoin-positievelingen en zullen dit met vuur doen.
Twijfelaars zullen meer de kant op gaan van niet-kopen aangezien er meer negatieve verhalen in de media verschijnen. “Bitcoin gaat deze keer kapot, herstelt nooit meer,” je kent het wel.
Slechts een heel klein deel van de Bitcoin-beleggers kan de spanning aan die bitcoin-bezit met zich meebrengt. Zij zijn de groep van HODL’ers en zullen vasthouden met alles wat ze in zich hebben. Zij handelen niet uit sentiment en zullen blijven kopen omdat zij zien dat het waarschijnlijk een mooie kans is om goedkoop bitcoin in te slaan. Dit is het handjevol mensen dat voor het kraampje staat met het bordje “Bitcoin voor 15.000 dollar.”
Denk als een HODL’er
Bedenk dat er een groot aantal psychologische factoren meespeelt in het bezitten en handelen in aandelen, waaronder bitcoin en andere crypto. Dit wordt beurssentiment genoemd. Ook al denk je dat dit bij jou niet het geval is, dat is wel zo. Wees je ervan bewust dat het principe dat vandaag werd aangestipt jouw beslissingen mede bepaalt en doe daar je voordeel mee! Durf te denken als een HODL’er. Daar liggen risico’s maar ook grote kansen, zeker tijdens een bearmarkt.
